قارچ شناسی

آزمایشگاه قارچ شناسی یکی از بخش های آزمایشگاه می باشد که وظیفه آن جمع آوری نمونه های مشکوک و بررسی آنها می باشد. بررسی نمونه های قارچی بیشتر شامل تهیه لام ، رنگ آمیزی ، کشت و… می باشد . در بسیاری از مراکز بهداشتی و درمانی و همچنین در بیمارستان ها و آزمایشگاه ها از روش تشخیصی با استفاده از لام استفاده می کنند .

پذیرش

یکی از مهمترین مراحل در بررسی نمونه های قارچ شناسی ، پذیرش می باشد که در آن به شرح زیر عمل می کنیم:
ابتدا باید مطمئن شویم که فرد بیمار حداقل از ۷۲ ساعت قبل محل مشکوک به ضایعه قارچی را نشسته و از هیچ روغنی استفاده نکرده باشد چون در صورت استفاده از روغن و یا شستشو ممکن است هیچگونه عامل قارچی در بررسی های میکوسکوپی مشاهده نشود.

مشخصات فرد بیمار را در دفاتر قارچ شناسی وارد می کنیم. این مشخصات عبارتند از: نام ، نام خانوادگی، سن، جنس، شغل، محل زندگی و محل ضایعه قارچی .

جمع آوری و تهیه نمونه

به منظور تشخیص عفونت های قارچی لازم است که از نمونه هایی استفاده گردد که بتوان عوامل ایجاد کننده بیماری را در اغلب موارد جدا نمود . جمع آوری و انتقال صحیح نمونه به آزمایشگاه از اهمیت فوق العاده ای در جداسازی عوامل بیماری برخوردار می باشند . در آزمایشگاه قارچ شناسی بر حسب نوع و محل ضایعه نحوه نمونه برداری متفاوت خواهد بود. در زیر نحوه نمونه برداری از بافت هایی که ضایعات قارچی بصورت شایع در آنها دیده می شوند توضیح داده شده است:

ضایعات قارچی مو : مو ها باید از ریشه و بوسیله پنس استریل برداشت شوند. بعضی از قارچ هایی که مو ها را آلوده می کنند با چراغ وود فلورسانس دارند بنابرین باید موهایی که دارای فلورسانس هستند برای نمونه برداری انتخاب شوند. در صورتی که هیچ یک از آنها فلورسانس نداشته باشند ، مو های شکسته به همراه پوسته ها برداشت می شوند.

ضایعات قارچی ناخن : ابتدا توسط گاز آغشته به الکل ۷۰% سطح موضع را پاک کرده سپس پس از کوتاه کردن ناخن اضافه ، از حد فاصل بین قسمت سالم و آلوده با یک اسکالپل استریل ناخن را می تراشیم. همچنین از قسمت های زیرین ناخن نیز نمونه برداری می کنیم.

ضایعات قارچی پوست : ابتدا با گاز آغشته به الکل ۷۰% سطح ضایعه را پاک کرده تا عاری از آلودگی های سطحی گردد سپس با اسکالپل استریل از قسمت های حاشیه ضایعه که معمولا در کچلی بدن به شکل حلقوی و قرمز رنگ است، پوسته ها را می تراشند . در صورتی که ضایعه به شکل حلقوی مشاهده نشود باید از پوسته های قسمت هایی که آلوده تر به نظر می رسند برداشت گردد.

در صورتی که مجبور به نگهداری نمونه باشیم باید آن را در حرارت ۴ درجه سانتیگراد حداکثر تا ۲۴ ساعت نگهداری نمود اگرچه در چنین شرایطی نیز تعدادی از اورگانیسم ها حیات خود را از دست خواهند داد.

بررسی نمونه های قارچی

بررسی نمونه های قارچی شامل : آزمایش مستقیم نمونه های قارچی (تهیه لام و بررسی زیر میکروسکوپ) ، رنگ آمیزی و کشت نمونه های قارچی می باشند.

آزمایش مستقیم نمونه های قارچی

آزمایش مستقیم نمونه های کلینیکی ، اولین و با ارزش ترین روش ها در بررسی بیماری های قارچی است زیرا :

در اغلب موارد می توان تشخیص قطعی و یا احتمالی بیماری را قبل از رشد عناصر قارچی داد.

در بعضی موارد مشاهده عناصر قارچی در نمونه ها بیش از جداسازی آنها از کشت اهمیت داشته و در نتیجه با گزارش سریع آن به پزشک و شروع درمان می توان موجب نجات جان بیمار گشت.

مشاهده عناصر قارچی راهنمای خوبی برای انتخاب محیط کشت مناسب و خاص بوده و جداسازی و تعیین هویت قارچ را سرعت می بخشد.

در آزمایش مستقیم نمونه ها از سرم فیزیولوژی ، پتاس ، مرکب چینی و کالکوفلور سفید استفاده می شود.

یکی از مهمترین روشهای تشخیصی در بیماری های قارچی تهیه لام مستقیم با محلول هیدروکسید پتاسیم(KOH) است که علاوه بر نمونه های پوستی در مورد سایر نمونه ها مثل: خلط، چرک، ترشحات، بیوپسی، ادرار و مواد دفعی نیز به کار می رود. در شفاف کردن نمونه ها معمولا از رقت ۱۰ درصد هیدروکسید پتاسیم استفاده می شود. اضافه کردن دی متیل سولفواکساید(DMSO) به محلول KOH باعث شفاف شدن سریع نمونه های ضخیم لایه شاخی و بافت ناخن خواهد گردید.

جهت تشخیص قارچ مخمری کریپتوکوکوس نئوفورمنس اغلب از مرکب چینی استفاده می شود.

برای تهیه لام مستقیم قسمتی از نمونه اعم از مو، پوسته، ترشح، چرک، تراشه ناخن و غیره را روی لام قرار می دهیم. یک تا دو قطره KOH به آن اضافه می کنیم سپس لاملی بر روی آن گذاشته و اندکی حرارت می دهیم به طوری که به جوش نیاید، زیرا رسوب کریستالهای پتاس مانع از تشخیص می شود. ۳۰ – ۲۰ دقیقه صبر می کنیم تا نمونه ها کاملا شفاف شوند سپس نمونه های شفاف شده را ابتدا با عدسی ۱۰ و سپس با عدسی ۴۰ میکروسکوپ بررسی می کنیم.در لام مستقیم عناصر قارچی را باید از ذرات چربی، بافت فیبری، الیاف پنبه، پشم، دانه های نشاسته و … تشخیص داد.

علت اینکه KOH به قارچ ها آسیب نمی رساند این است که دیواره قارچ ها سخت و خشن است و با ماده قلیایی آسیب نمی بیند ، در حالیکه بیشتر سلول های بافت ، پروتئین ها و .. در پتاس تجزیه می شوند.